ΜτΜ 2

MoM 2 - ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑΣ© - ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ.

Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΩΣ ΜΥΘΟΓΡΑΦΟΣ.
ΦΩΤΙΖΕΤΑΙ Η ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ
ΣΤΙΣ ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΤΟΥ ΑΝΑΦΟΡΕΣ.

Περίληψη.

Είναι γενικά αποδεκτό ότι για να προσδιοριστεί και να μεταδοθεί σωστά η Λογική των γραπτών, είναι απαραίτητο να γίνει μια συνειρμικά ακριβής απόδοση των λέξεων, των προτάσεων, των αποσπασμάτων, των μεμονομένων εννοιών, εν ολίγοις, του λογοτεχνικού δημιουργήματος στο σύνολό του. Το ίδιο ισχύει και για τα δύο βιβλία του Πλάτωνα, τον Τίμαιο και τον Κριτία. Η αρχική πρόκληση του προσδιορισμού των πραγματικών νοημάτων είχε ήδη αντιμετωπιστεί και ξεπεραστεί μέσω μιας εξαντλητικής έρευνας σχετικά με το τι πράγματι ήθελε να αποδώσει ο Πλάτων μέσω αυτών των δύο βιβλίων του. Έτσι, απέμενε η διεξαγωγή μιας εις βάθος και σε πλάτος ανάλυσης με την εφαρμογή της ΜΟΜ στα κείμενα, ώστε να εντοπιστεί η Λογική που διατυπώνεται σε αυτά και με τον τρόπο αυτό να προσδιοριστεί, στο μέτρο του δυνατού, ποια μπορεί να είναι η δομή, η λειτουργία, το κοινό κ.λπ. ενός μύθου.

Για το σκοπό αυτό, αναπτύχθηκε μια μεθοδολογία που αποτελούσε συνδυασμό των μεθοδολογιών του Ρενέ Ντεκάρτ και του Φράνσις Μπέικον και, κατ' επέκταση, του πλατωνικού ορθολογισμού. Αν ο μύθος της Ατλαντίδας μπορούσε να αντέξει σε αυτό το "τεστ αλήθειας", τότε ο Μύθος ή τμήμα(τα) του, αναμφίβολα θα ανήκε στην κατηγορία του Αληθούς Λόγου. Αν όχι, θα ήταν Ψευδής Λόγος, οπότε,

θα έπρεπε να προσδιοριστούν οι επιμέρους πτυχές της Ατλαντίδας οι οποίες συνεχίζουν να αποτελούν αντικείμενο ποικίλων αναλύσεων και εικασιών, συχνά αντιφατικών, όπως συνέβαινε ανά τους αιώνες.

Πράγματι, μετά τον προσδιορισμό δύο σημαντικών αξιωμάτων και την εφαρμογή της Άλγεβρας του Boole, επιβεβαιώθηκε ότι ολόκληρη η λογική εξέλιξη, η ανάλυση και πολλά από τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε, ήταν πράγματι καλά μελετημένα.

Μετά τις διεπιστημονικές και εννοιολογικά ακριβείς μεταφράσεις των γραπτών του Πλάτωνος, η προσοχή επικεντρώθηκε στη χαρακτηριστική μορφή λογοτεχνικής έκφρασης του ως μυθογράφου, η οποία ήταν και ο κύριος λόγος για την εξέταση των κειμένων του, του Τίμαιου και του Κριτία, εξ αρχής. Το ερώτημα δεν ήταν τόσο να μάθουμε γιατί ο Πλάτων, αυτός ο γίγαντας του ορθολογισμού ή, με άλλους όρους, ένας αρχιεκφραστής του Αληθινού Λόγου, θα επέλεγε να κατασκευάσει έναν ψεύτικο μύθο, όπως φαίνεται να είναι επιφανειακά η Ατλαντίδα, αλλά κυρίως να ανακαλύψουμε τη Λογική με την οποία δημιουργήθηκε αυτό το μυθολογικό έργο. Ο Πλάτων έγραψε και άλλους μύθους, αλλά ο μύθος της Ατλαντίδας επιλέχθηκε για ανάλυση επειδή δεν είναι εξαντλητικά μακρύς, όπως για παράδειγμα η Οδύσσεια του Ομήρου, ενώ είναι αυτοτελής ως αφήγηση και με πολλές λεπτομερείς πληροφορίες. Τα χαρακτηριστικά αυτά θεωρήθηκαν χρήσιμα για τη διευκόλυνση της περαιτέρω έρευνας στη Λογική των Μύθων του Πλάτωνος.

1. ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ.

Οι φράσεις ή οι μορφές έκφρασης κατηγοριοποιήθηκαν ως εξής:

Α) Αληθής, δηλαδή περιέχει αλήθεια που είναι εύκολα αντιληπτή με την εφαρμογή της λογικής ή της κοινής λογικής.
Β) Ψευδής, δηλαδή περιέχει ψεύδος το οποίο είναι επίσης εύκολα αντιληπτό σύμφωνα με τον παραπάνω συλλογισμό.
C) Σωστό ή Λάθος, δηλαδή περιέχει μια κατάσταση είτε σωστό/είτε λάθος που μπορεί να προσδιοριστεί επίσης με την εφαρμογή της λογικής ή πληροφορίες.
Δ) Σωστό και Λάθος. Και πάλι μέσω της εφαρμογής της λογικής, μια δήλωση μπορεί να χαρακτηριστεί ως "συγχώνευση". Τέτοια είναι τα ρητορικά μέσα της υπερβολής/υπερβολής, της μεταφοράς ή της αλληγορίας, όπου, παρά το προφανές ψεύδος, βλέποντας ότι η εξιστόρηση των γεγονότων δεν είναι αυτό που κανονικά μπορεί να θεωρηθεί ως πιθανό και λογικό, υπάρχει ωστόσο αλήθεια. Ο αναγνώστης δεν μπορεί εύκολα να διακρίνει ολόκληρη την αλήθεια από το ψέμα, αλλά μπορεί με βάση τις πληροφορίες που έχει από τον μύθο ή την λογική του.

Εκτός από την εφαρμογή της λογικής, μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθούν οι τρέχουσες επιστημονικές γνώσεις οποιουδήποτε επιστημονικού κλάδου ή τομέα εξειδίκευσης με τον οποίο ασχολείται το κείμενο. Στην πραγματικότητα, οι λογικές πτυχές ενός μύθου έχουν διαχρονική αξία.

Οι προαναφερθείσες τέσσερις κατηγοριοποιήσεις με τις οποίες μπορεί να οριστεί το περιεχόμενο ενός μύθου ως αληθινό ή ψευδές, ήταν ο πιο πολύτιμος οδηγός για περαιτέρω μελέτη. Στη συνέχεια, έπρεπε με κάποιον τρόπο να εντοπιστούν τα "σήματα" μέσα στον μύθο που θα παρείχαν βοήθεια για την εν λόγω κατηγοριοποίηση κάθε σημείου -ενδεχομένως με κάποια ειδική μέθοδο που επινόησε ο ίδιος ο Πλάτων-. Αυτό απαιτούνταν ώστε να αποκλειστεί η πιθανότητα να υπάρχει κάτι άλλο εκτός από το Αληθές ή το Ψευδές.

Έτσι, η ανάλυση που παρουσιάζεται συνοπτικά λαμβάνει υπόψη τα εξής:
- Μια εννοιολογικά σωστή μετάφραση. Αυτό είχε ήδη γίνει [i].
- Η ταυτοποίηση ενός μύθου. Το περιεχόμενο ενός μύθου. Η κατηγορία των θεμάτων.
- Σε ποιον απευθύνεται ο Μύθος. Κατηγοριοποίηση του κοινού, ταξινόμηση.
- Διερεύνηση των δεδομένων που επικυρώνουν, επιβεβαιώνουν ή διευκρινίζουν τις προηγούμενες εκτιμήσεις.
- Διερεύνηση δεδομένων που επιδέχονται συλλογισμό και αξιολόγηση.
- Η λειτουργία ή ο σκοπός του μύθου.

Επίσης, εφαρμόζοντας τη μεθοδολογία της Μυθολογίας, βρέθηκαν έξι επιπλέον στοιχεία:
1) Νόμοι και Αξιώματα γνήσιων μύθων.
2) Η εφαρμογή τους στον Τίμαιο και τον Κριτία.
3) Η εφαρμογή τους στην Ιλιάδα.
4) Η εφαρμογή τους στην Οδύσσεια.
5) Η Αποκάλυψη*του Μύθου της Ατλαντίδας [ii].
6) Η Αποκάλυψη*² του Μύθου του Ήρ.

Επιπλέον, ένας σχετικά μικρός αριθμός εφαρμογών έχει γίνει μέχρι σήμερα στα ορφικά ποιήματα και στα έργα του Ησιόδου.

Κατά την εξέταση της λογικής όλων των μυθολογικών αναφορών, έγινε προσπάθεια να τηρηθούν οι ακόλουθες βασικές αρχές και διαδικασίες που αποτελούν συνδυασμό των μεθοδολογιών του Ρενέ Ντεκάρτ και του Φράνσις Μπέικον. Συγκεκριμένα:
1) Τίποτα από τα προφανή δεν είναι απαραίτητα αληθινό.
2) Η ανάλυση ενός θέματος στα μικρότερα συστατικά του μέρη.
3) Μετά την ομαλή ανάλυση, να ανασυνθέσετε το αρχικό σύνολο.
4) Συνολικές απαριθμήσεις και επανεκτιμήσεις, ώστε να αποκλείεται η πιθανότητα παράβλεψης.
Επιπλέον, η Logic υπόκειται στο:
1) Μέθοδος συμφωνίας.
2) Μέθοδος διαφοράς.
3) Μέθοδος της ταυτόχρονης μεταβολής.

Με άλλα λόγια, εφαρμόστηκαν οι ακόλουθες μέθοδοι: Μέθοδος της συμμόρφωσης - Μέθοδος της ασυμφωνίας και Μέθοδος της συνεπαγόμενης ασυμφωνίας.

Το αποτέλεσμα της ανάλυσης ήταν νόμοι και αξιώματα που βρέθηκαν να διέπουν τη δομή κάθε πλατωνικού μύθου. Η παραπάνω προσέγγιση εφαρμόστηκε στα ομηρικά κείμενα με παρόμοιο τρόπο. Τα κείμενα αυτά κατέδειξαν επίσης τους ίδιους νόμους αλλά, όπως ήταν αναμενόμενο, περιείχαν περισσότερα αξιώματα.

Εκτός από τα μέχρι τώρα ευρήματα, έχουν ανοίξει πολλά νέα κεφάλαια έρευνας σε εφαρμογή σε άλλους συγγραφείς και κείμενα. Οι εξελίξεις στο θέμα αυτό θα είναι αποκαλυπτικές, αφού οι γνήσιοι μύθοι και οι μυθογράφοι που τους έγραψαν, μπορούν εύκολα να ταυτιστούν με τους ψευδομύθους και τα παραμύθια και τους μυθοπλάστες που τα έγραψαν. Έτσι θα αποδειχθεί ποιοι συγγραφείς ασχολήθηκαν με αυτή την ιδιαίτερη μορφή λογοτεχνικής έκφρασης όταν φιλοσοφούσαν και θα αποκαλυφθεί ο σκοπός του καθενός, ενώ θα επισημανθούν και οι όποιες αλληλοσυσχετίσεις.

Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα αφορά την ανάπτυξη της συλλογιστικής διαδικασίας και της φιλοσοφίας των αρχαίων Ελλήνων. Είναι προφανές ότι αυτή η περίπλοκη, ενώ ταυτόχρονα εύκολα κατανοητή και λειτουργική μορφή της Λογοτεχνίας που συνδέεται με έναν μαθηματικό τρόπο σκέψης, δεν εξελίχθηκε απλώς και μόνο. Απαιτείται χρόνος και διδασκαλία για να αναπτυχθεί και να τελειοποιηθεί μια τέτοια μέθοδος. Η προκαταρκτική έρευνα που διεξήχθη για τη λογική και τη λογική των Ορφικών ποιημάτων αρχικά, στη συνέχεια της Ιλιάδας και της Οδύσσειας και ακολούθησε παρόμοια ανάλυση του Ησιόδου πριν καταλήξει στον Πλάτωνα, δείχνει ξεκάθαρα την εξέλιξη της μυθογραφίας, ενώ ταυτόχρονα αποκάλυψε άγνωστες μέχρι σήμερα πτυχές του πολιτισμού της εποχής εκείνης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπάρχουν περιθώρια για περαιτέρω έρευνα και ακόμη περισσότερα ευρήματα.

[i] Σαραντίτης Γ. - Μεθοδολογία στη Μυθολογία. Μέρος πρώτο. Νέες εννοιολογικά ακριβείς μεταφράσεις των βιβλίων του Πλάτωνα Τίμαιος και Κριτίας αποκαλύπτουν μια άλλη διάσταση στον τρόπο σκέψης του Πλάτωνα.
[ii] Η ελληνική λέξη "αποκάλυψη" χρησιμοποιείται με τον αρχικό της ορισμό ως "αποκάλυψη".

Σχήμα 1. Στο παραπάνω διάγραμμα ανάπτυξης της λογικής [i], θεμελιώδης για την ανάλυση είναι η εξέταση της γλώσσας που χρησιμοποιείται προκειμένου να αποδοθούν με ακρίβεια οι έννοιες, ώστε να καταλήξουμε με ακρίβεια στα νοήματα που ο συγγραφέας ήθελε να εκφράσει. Στη συνέχεια, οι σωστοί ορισμοί των εννοιών μπορούν να ερευνηθούν με ασφάλεια από μια εξέταση σε εύρος και πλάτος, ώστε στη συνέχεια να αναλυθούν όλες οι πτυχές και οι συνέπειες αυτών των εννοιών.

[i] Πίνακας από το Πάντειο Πανεπιστήμιο - Κοινωνικές Επιστήμες - Σημειώσεις και αναφορές από : Σ. Ι. Σεφεριάδης / G. Sartori / Παπανούτσος Ε.Π. / Hospers, J. / Salmon, W. C.

2. Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΝΟΣ ΜΥΘΟΥ.
Πριν ξεκινήσουμε την εξέταση της δομής του μύθου, πρέπει να οριστεί η έννοια της λέξης "μύθος". Αν κάποιος ανατρέξει σε ένα λεξικό για τον ορισμό, θα "χαθεί" σε μια σειρά από συχνά αντιφατικές ερμηνείες. Ο Πλάτων όμως, μέσα σε λίγες γραμμές στον Τίμαιο, ορίζει τι είναι ο μύθος. Το κάνει όμως με τον δικό του χαρακτηριστικό τρόπο, καλώντας τον αναγνώστη να χρησιμοποιήσει την επαγωγική λογική για να βρει τον ορισμό του μέσα από την ανάλυση των νοημάτων που περιέχονται στα κείμενα. Όπως πάντα, ο Πλάτων προωθεί την εκπαίδευση του ακροατηρίου του θέτοντας συνεχώς προκλήσεις λογικής. Εικόνα 2.

Σχήμα 2. Τι είναι ένας μύθος[i]. Η πράσινη ζώνη αντιπροσωπεύει την αλήθεια του μύθου που καλύπτεται από το ψέμα (κόκκινο), το οποίο δίνει τη συνολική εντύπωση κατασκευασμένης μυθοπλασίας. Μέσα από την ανάλυση της παραπάνω εννοιολογικά ορθής απόδοσης ενός αποσπάσματος από τον Τίμαιο, προκύπτει ένας ακριβής ορισμός για το τι είναι πραγματικά ένας μύθος. Έτσι, ένας μύθος μπορεί να είναι γραπτός ή προφορικός λόγος και ως τέτοιος μπορεί να περιέχει αλήθειες και ψεύδη. Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί (βλ. στα δεξιά της εικόνας) ότι ένας μύθος (που μπορεί επίσης να είναι λόγος, δηλαδή προφορικός ή γραπτός λόγος) μπορεί να είναι Αληθής Ή Ψευδής, ενώ ένας λόγος (που μπορεί επίσης να είναι μύθος) μπορεί να είναι Αληθής ΚΑΙ Ψευδής μύθος ή λόγος. Αυτή η ιδιότυπη σχέση μεταξύ των εννοιών της αλήθειας και του ψεύδους (ή/και) θα αποδειχθεί η πιο καθοριστική παρατήρηση στη δομή του μύθου.

[i] Σ. Παπαμαρινόπουλος (2008). Πανεπιστήμιο Πατρών. EMAEM. (Μόνο το διάγραμμα). Η φύση του Μύθου.

3. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΑΛΗΘΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΨΕΥΔΟΥΣ. ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΕΝΟΣ ΜΥΘΟΥ.

Οι βασικές κατηγορίες της αλήθειας ή του ψεύδους μπορούν να διαχωριστούν με την εφαρμογή της κοινής λογικής. Στη συνέχεια, με ορθολογική αξιολόγηση, προκύπτει το σχήμα 3:
1) Το κόκκινο ζώνη αντιπροσωπεύει τα τμήματα του κειμένου που είναι άμεσα αναγνωρίσιμα και εύκολα διακριτά ως ανήκοντα στην κατηγορία Ψευδές. Για παράδειγμα, αναφορές σε θεούς ή ημίθεους ή υπερφυσικά όντα και παρόμοιες αναλήθειες που δεν αντέχουν σε λογική αξιολόγηση.
2) Ο πυρήνας (πράσινη ζώνη) αντιπροσωπεύει τις εύκολα αναγνωρίσιμες αλήθειες και νοήματα που η λογική σκέψη δεν μπορεί να αποκλείσει, όπως έννοιες του καλού έναντι του κακού, περιγραφές ανθρώπων, κτιρίων, πόλεων και περιοχών για τις οποίες υπάρχουν ιστορικές διασταυρώσεις ή αρχαιολογικά στοιχεία που υποστηρίζουν την αλήθεια τους. Επίσης, σχόλια χωρίς λόγο να απορρίπτονται ως μη αληθινά.
3) Η μωβ ζώνη απεικονίζει μια ειδική κατηγορία, δηλώσεις που είναι ΑΛΗΘΙΝΕΣ ΚΑΙ ΨΕΥΔΕΙΣ. Τέτοιες "συγχωνεύσεις" αλήθειας και ψεύδους είναι υπερβολές, μεταφορές και αλληγορίες. Τέτοιοι είναι, για παράδειγμα, οι διάλογοι των θεών. Περιέχουν λογικά ορθές έννοιες, αλλά αυτές οι συζητήσεις δεν έλαβαν ποτέ χώρα στην πραγματικότητα ούτε υπήρξε κάποιος παρών για να τις καταγράψει και να τις μεταδώσει. Αυτό είναι ένα απλό παράδειγμα. Υπάρχουν πολλές δηλώσεις, συγκρίσιμες στην ουσία αλλά αρκετά πιο εμπλεκόμενες σε αυτό που αναφέρουν, που αξίζουν ανάλυση για τον προσδιορισμό τους ως προς το τι είναι Αληθές και τι Ψευδές.
4) Τέλος, η μπλε ζώνη αντιπροσωπεύει την κατηγορία της αμφισβητήσιμης αλήθειας ή την κατηγορία των εννοιών που μπορεί να είναι είτε ΑΛΗΘΙΝΕΣ ή ΨΕΥΔΕΙΣ. Για παράδειγμα, είναι η ιστορία της Ατλαντίδας μια αληθινή ιστορία ή είναι αποκύημα της φαντασίας;

Κατηγοριοποίηση του περιεχομένου ενός μύθου.

Σχήμα 3. Εφαρμόζοντας την κοινή λογική/ορθολογική αξιολόγηση, προκύπτουν τέσσερις (4) κατηγορίες. Η αφήγηση ή ο μύθος της Ατλαντίδας αναλύθηκε ως προς τα επιμέρους νοήματα που περιέχει με στόχο τον διαχωρισμό της αλήθειας από το ψεύδος (ή, κατά τον Πλάτωνα, του αληθινού λόγου από τον ψεύτικο μύθο), καθώς και άλλα νοήματα που προσδίδονται από την αφήγηση αυτή. Η κατηγορία του Ψεύδους (κόκκινη ζώνη) περιβάλλει τον Μύθο του οποίου ο πυρήνας (πράσινος) περιέχει την Αλήθεια. Μεγάλη σημασία έχουν όμως και οι δύο διακριτές καταστάσεις μεταξύ των απόλυτων ορισμών του Αληθούς ή του Ψεύδους, οι οποίες είναι οι μεταβατικές ζώνες που κατηγοριοποιούνται ως ΑΛΗΘΗΣ ΚΑΙ ΨΕΥΔΗΣ και ΑΛΗΘΗΣ Ή ΨΕΥΔΗΣ.

4. ΜΠΟΡΕΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ Ή ΤΟ ΨΕΜΑ ΝΑ ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΤΕΙ;

Ένα νόημα που εξετάζεται ως προς την αληθοφάνειά του πρέπει να είναι είτε Σωστό είτε Λάθος. Αυτό συμβαίνει στην πραγματικότητα όταν κάποιος έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι κάτι είναι αληθές ή ψευδές. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της αναζήτησης της αλήθειας -όπως και κατά τη διάρκεια μιας συνηθισμένης συζήτησης ή μιας απλής αφήγησης- ο δέκτης του σχολιασμού μπορεί να αμφισβητήσει ένα σημείο για το οποίο δεν έχει πειστεί ως προς την αξιοπιστία του προσώπου που κάνει τη δήλωση. Έτσι, μπορεί κανείς να είναι αναποφάσιστος "εξίσου" ως προς το αν μια πληροφορία είναι αληθινή ή ψευδής. Πρόκειται για μια κατάσταση 50-50 (σχήμα 4). Συνεπώς, υπάρχει εδώ μια περίπτωση όπου χρειάζεται ένα ισχυρό στοιχείο για να πεισθεί κανείς για την αλήθεια των όσων μεταφέρθηκαν. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, ο αναγνώστης/ακροατής χρειάζεται μια απλή επιβεβαίωση ως προς την αλήθεια της δήλωσης. Αυτή η κατάσταση χαρακτηρίζεται ως 75% Αληθής κατάσταση. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει βέβαια και η αντίθετη κατάσταση, όπου μια μικρή επιβεβαίωση αρκεί για να επαληθεύσει την αναλήθεια. Αυτή χαρακτηρίζεται ως κατάσταση 25% ή ¼ Αληθής (σχήμα 5).

Σχήμα 4 (επάνω). Ορισμένες φορές δίδονται πληροφορίες (ή νοήματα) που είναι εξίσου αμφισβητήσιμες ως προς το αν είναι Αληθινές ή Ψευδείς. Αυτό χαρακτηρίζεται ως περίπτωση 50% του Σωστού ή Λάθους. ( ½ αληθές ή ½ ψευδές). Σχήμα 5 (κάτω). Μερικές φορές, δίνεται μια πληροφορία (ή νόημα), η αλήθεια της οποίας δεν είναι αντιληπτή και απαιτείται επιβεβαίωση από τον διακριτικό αναγνώστη για να την αποδεχτεί ως τέτοια. Επειδή το στοιχείο της πληροφορίας είναι πιο κοντά στο να είναι πραγματικό, η κατάσταση αυτή θεωρείται 75% Αληθής ή, με άλλα λόγια, ¾ Αλήθεια (πιθανώς αληθής ή ¼ ψευδής).

5. Η ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΟΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ ΑΠΌ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ

Αναμφίβολα, ακολουθώντας την ίδια λογική ακολουθία, μπορούν να βρεθούν άπειρες μεταβάσεις από την αλήθεια στο ψέμα και αντίστροφα. Ωστόσο, αυτό που εντοπίστηκε στα γραπτά του Πλάτωνα ήταν ότι όπου θεωρεί απαραίτητο να επιβεβαιώσει την αλήθεια κάποιας δήλωσης ή έννοιας στον αναγνώστη του, το κάνει επαναλαμβάνοντας την μια φορά- αλλά μόνο μια φορά! Έτσι, μετά από μια αναφορά στον Τίμαιο ή στην Κριτία που επιδέχεται δυσπιστία ή σκεπτικισμό (κατά τη γνώμη του παρόντος συγγραφέα, προφανώς), παρέχει μια μοναδική εννοιολογική επανάληψη για το σημείο αυτό σε άλλο σημείο του κειμένου, ώστε ο αναγνώστης να είναι βέβαιος ότι η πληροφορία είναι αληθινή! Ο Πλάτων, στα δύο αυτά έργα, χρησιμοποιεί αυτό το μέσο όπως στην εικόνα 6. Έτσι, η αρχική δήλωση που είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς βαθμολογείται ως 50% αληθής ή ψευδής. Όταν ο Πλάτων, με κάποιο τρόπο, την επαναδιατυπώνει για άλλη μια φορά, την καθιερώνει ως 100% αληθινή!

Σχήμα 6. Αν ο αναγνώστης ενός μύθου δεν είναι σίγουρος αν μια λέξη-φράση-έννοια είναι Σωστή ή Λάθος, τότε: 1) Μπορεί να επαληθευτεί μέσω του εντοπισμού επαναλήψεων. Ο Πλάτωνας επιβεβαιώνει μια δήλωση ως αληθινή κάνοντας μια (1) άλλη δήλωση που είναι συναφής ως προς το νόημα. Ο Όμηρος, από την άλλη πλευρά, επιβεβαιώνει την αλήθεια επαναλαμβάνοντας ολόκληρη τη φράση. Έτσι, ενώ και οι δύο συγγραφείς χρησιμοποιούν την επανάληψη για να επιβεβαιώσουν την αλήθεια, ο Πλάτων επαναλαμβάνει την έννοια, ενώ ο Όμηρος επαναλαμβάνει -κυρίως- τη γραφή (και την έννοια). 2) Οι έννοιες σε έναν μύθο διέπονται από την αρχή της αξιοπιστίας. Αυτό σημαίνει ότι ο συγγραφέας θεωρείται ότι δηλώνει την αλήθεια. Ωστόσο, εάν μέχρι το τέλος της αφήγησης δεν έχει γίνει με κανέναν τρόπο επανάληψη της δήλωσης αυτής, είτε με την έννοια είτε με την άμεση επανάληψη των λέξεων, η δήλωση αυτή διαπιστώνεται ότι είναι ψευδής. Όπως και στο σημείο 1 ανωτέρω, κάθε δήλωση που ο συγγραφέας επιθυμεί να επικυρώσει ως Μη Ψευδή, επαναλαμβάνεται σε άλλο σημείο του κειμένου.

Γενικά, η επανάληψη χρησιμοποιείται για να πείσει το κοινό ότι αυτό που μεταφέρεται είναι αληθινό. Στον σημερινό κόσμο, η διαφήμιση χρησιμοποιεί το μέσο της συνεχούς επανάληψης για να επηρεάσει την ψυχολογία του καταναλωτή, ο οποίος πείθεται ότι το διαφημιζόμενο προϊόν έχει τις αναφερόμενες ιδιότητες και το αγοράζει. Με αυτόν ακριβώς τον τρόπο, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ενεργούν για να περάσουν δικτατορικές ηγεσίες ως δημοκρατικές. Το ίδιο ισχύει και στην καθημερινή επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, όπου συχνά, θέλοντας να πείσει το άλλο μέρος, κάποιος θα πει με έμφαση "Επαναλαμβάνω... έτσι είναι τα πράγματα. Εμπιστευτείτε με (ή πιστέψτε με!)". Αυτή η μέθοδος των επαναλήψεων, ώστε να παρέχεται επαλήθευση, παρατηρείται και στα γραπτά του Ομήρου, αλλά με ορισμένες σημαντικές διαφορές.

α) Η εργασίες του Ομήρου υπόκειται συχνά σε περισσότερες διαβαθμίσεις, με τον αριθμό των επαναλήψεων να εξαρτάται από το βαθμό του σκεπτικισμού, ενώ η μόνη εξαίρεση που φαίνεται -ίσως- να κάνει ο Πλάτωνας στον κανόνα του "μόνο μια φορά" για μια επανάληψη ως επιβεβαίωση της αλήθειας είναι όταν επαναλαμβάνει πολλές φορές στο βιβλίο του Τίμαιου ότι η ιστορία της Ατλαντίδας είναι αληθινή! Και όμως, δεν υπάρχει καμία εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα "αρχική δήλωση + μία επανάληψη = αληθινή δήλωση", διότι αυτό που έκανε έξυπνα ο Πλάτωνας, είναι να εφαρμόσει τον κανόνα βάζοντας τους συνομιλητές στον ΤΙΜΑΙΟ να αποδεχτούν την ιστορία της Ατλαντίδας ως αληθινή και μάλιστα λέγοντας το δύο φορές! Για παράδειγμα, ο Σωκράτης αναγνωρίζει εκ των προτέρων ότι η ιστορία που πρόκειται να αφηγηθεί ο Κριτίας πρέπει να είναι αληθινή, προφανώς επειδή θεωρεί τον Κριτία αξιόπιστο συνομιλητή. Η επικύρωση της αλήθειας της ιστορίας της Ατλαντίδας από τον Σωκράτη έρχεται αμέσως μετά το τέλος της αφήγησης του Κριτία, όταν ο Σωκράτης αποδέχεται χωρίς δισταγμό την ιστορία ως αληθινή (21α.5 / 26.α.6-7). Ως εκ τούτου, η αρχική δήλωση + μία επανάληψη = αληθινή δήλωση. Ομοίως, ο Πλάτων εφαρμόζει τον κανόνα του μέσω της "φωνής" του Κριτία (20d.8 / 21.a.7-8). Είναι εμφανώς φανερό ότι ο Πλάτωνας επιθυμεί να επαληθεύσει στον αναγνώστη του ότι η ιστορία της Ατλαντίδας, παρά το γεγονός ότι ακούγεται απίστευτη, είναι στην πραγματικότητα αληθινή- τουλάχιστον ως επί το πλείστον και οπωσδήποτε ως προς την ουσία. Έτσι, βάζοντας κάθε μεμονωμένο συνομιλητή να το λέει δύο φορές, ο Πλάτων κάνει αρκετές επαληθεύσεις της αλήθειας (ενδιαφέρον είναι ότι από δύο (!) συνομιλητές) χωρίς να παρεκκλίνει από τον κανόνα του για την υποστήριξη του Αληθούς στην αφήγησή του. Αλλά αυτά μόνον στον ΤΙΜΑΙΟ!
β) Στους ομηρικούς μύθους, σε λίγες περιπτώσεις, ορισμένες ειδικές επαναλήψεις παίζουν έναν άλλο ρόλο, όπως για παράδειγμα, για να "σηματοδοτήσουν" στον αναγνώστη του ότι στο συγκεκριμένο σημείο υπάρχει ένα κρυμμένο θέμα που απαιτεί ανάλυση για να ανακαλύψει ποιο είναι.

γ) Ο Όμηρος χρησιμοποιεί στοιχεία από την καθημερινή κοινωνική πραγματικότητα, στοιχεία που ο Πλάτων αποφεύγει επειδή -πιθανότατα- τα έχει απορρίψει ως μη λογικά ή υπαρκτά. Για παράδειγμα, η επανάληψη των προφητειών, τα προμηνύματα, τα διατάγματα των χρησμών και οι διακρίσεις εις βάρος της αξιοπιστίας των γυναικών, είναι κοινός τόπος στον Όμηρο.
δ) Ο συγγραφέας, είτε πρόκειται για τον Πλάτωνα είτε για τον Όμηρο, απαιτεί από τον αναγνώστη του να θεωρήσει την αρχική του δήλωση ως αληθινή. Αν δεν υπάρχει επανάληψη των πληροφοριών που μεταφέρονται σε αυτή τη δήλωση, ο αναγνώστης μπορεί να χρησιμοποιήσει την κοινή λογική και να διαπιστώσει αν αυτή η δήλωση ανήκει στην κατηγορία του Λάθους ή όχι. Με άλλα λόγια, υπάρχει μια ¨Αρχή της αξιοπιστίας¨ που διέπει τη λειτουργία του μύθου. Πράγματι, αυτό δεν διαφέρει από αυτό που οι λογικοί γονείς καθοδηγούν τα παιδιά τους, δηλαδή ότι πρέπει να θεωρούν τους συνανθρώπους τους αξιόπιστους, εκτός αν αποδειχθεί το αντίθετο.

6. ΣΕ ΠΟΙΟΝ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΕΝΑΣ ΜΥΘΟΣ - ΚΟΙΝΟ.

Με απλά λόγια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ένας μύθος είναι μια ιστορία για όλους. Είναι όμως έτσι; Κατ' αρχάς, οι μύθοι του Πλάτωνα δεν απευθύνονται στο ίδιο κοινό με εκείνους του Ομήρου. Όπως σε κάθε αφήγηση, κάθε πνευματική ηλικιακή ομάδα διατηρεί από έναν μύθο αυτό που την αφορά περισσότερο. Εναλλακτικά, κάθε χαρακτηριστικό στοιχείο ενός μύθου παρουσιάζει περισσότερο ή λιγότερο ενδιαφέρον για διαφορετικές -διανοητικές- ηλικιακές ομάδες. έτσι, επιχειρώντας έναν γενικό διαχωρισμό του αναγνωστικού κοινού με βάση τη διανοητική ωριμότητα, τη δεκτικότητα ή την αντίληψη να είναι (ή να μην είναι) σε θέση να αναγνωρίσει, να διακρίνει και να αιτιολογήσει το θέμα σύμφωνα με τις κατηγορίες που αναλύθηκαν προηγουμένως, οπότε προκύπτουν τέσσερις διακριτές κατηγορίες κοινού (σχήμα 6). Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι οι μύθοι του Πλάτωνα, λόγω της φύσης των αναφορών του, δεν έχουν απήχηση στα παιδιά και τους εφήβους. Ο Πλάτων απευθύνεται σε ένα μορφωμένο και πνευματικά επαρκές κοινό. Αυτό δεν συμβαίνει με τα ομηρικά έπη, όπου μεγάλα τμήματα μπορούν εύκολα να εκτιμηθούν από νεαρούς αναγνώστες (ή ακροατές -είτε στην κατηγορία "παιδιά" είτε στην κατηγορία ¨έφηβοι¨). Αν και η πρακτική έχει δείξει ότι και πολλοί ώριμοι αγαπήσανε εξίσου τις ίδιες περιγραφές που απευθύνονται σε παδιά.
Αλλά και οι δύο τύποι μύθων περιέχουν τμήματα που απευθύνονται στην 3η κατηγορία των ¨ενηλίκων ή ενηλίκων¨ και στην
4η κατηγορία κοινού που είναι αυτή των "υπερώριμων" διανοουμένων ή σοφών λογοτεχνών ή "μυημένων" ή εκκολαπτόμενων Φιλοσόφων.

Είναι ενδιαφέρον ότι μια παρόμοια έρευνα που διεξήχθη για τα ομηρικά έπη, απέδωσε ευρήματα τα οποία περιλαμβάνονται εδώ για να καταδείξουν τις ομοιότητες και τις ανομοιότητες στους μύθους που γράφτηκαν από δύο άτομα πολύ διαφορετικά ως προς την ιδιοσυγκρασία και την ιδιοσυγκρασία τους, τα οποία έζησαν και εργάστηκαν σε πολύ διαφορετικές εποχές, δηλαδή τον Πλάτωνα και τον Όμηρο, όποιος κι αν ήταν αυτός*.

Ο μύθος απευθύνεται σε:
1) ‘Παιδιά: Ως μια ψευδής ευχάριστη ιστορία, που αποτυπώνεται στη μνήμη τους με υπερβολικά και φανταστικά ανέκδοτα, με μουσική και ποίηση, προσφέροντας εύκολα κατανοητές διδασκαλίες (π.χ. Καλό εναντίον Κακού) (σχήμα 7. 1ο επίπεδο).

2) Έφηβοι: Παρέχει γνώσεις. Παρουσιάζει θέματα όπως για την αντιπαράθεση, τη διάκριση του Αληθούς από το Ψευδές, τη Θρησκεία, τον Στοχασμό, την Αμφισβήτηση, το Συναίσθημα και τη Διδασκαλία. (Εικόνα 7. 2ο επίπεδο)

3) ''Ενήλικες'': Παρέχει γνώσεις υψηλότερου επιπέδου. Σκέψεις σχετικά με τις αξίες και την τιμή. Οδηγίες για την ωριμότητα. Αρχές. Σκέψεις της λογικής, της διάνοιας (σχήμα 7. 3ο επίπεδο).

4) Μυημένοι: Ολόκληρη η αλήθεια. Άγνωστη μέχρι σήμερα γνώση. Παρέχει με περίπλοκο τρόπο, πληροφορίες που είναι παράξενες ή ασαφείς. Διεγείρει τη διερεύνηση, τη συμφιλίωση και προσφέρει τεκμηρίωση (σχήμα 7. Πυρήνας - 4ο επίπεδο)

Ακροατήριο ενός μύθου

Σχήμα 7. Ανάλυση του στόχου του μύθου - σε ποιον απευθύνεται και με ποιον τρόπο; Σε έναν μύθο, όπως και σε μια αφήγηση, ανάλογα με το περιεχόμενό του, ορισμένα τμήματα διεγείρουν μια διανοητική ομάδα ενώ άλλα μια άλλη. Ο μύθος του Πλάτωνα για την Ατλαντίδα δεν απευθύνεται σε αναγνώστες της κατηγορίας 1 και 2, ενώ τα ομηρικά έπη απευθύνονται σε όλους. Διαβάζοντας ή ακούγοντας τον μύθο της Ατλαντίδας, τα πνευματικά υπανάπτυκτα μυαλά των παιδιών και των εφήβων θα απορροφήσουν λίγες και αμφιβόλου σημασίας πληροφορίες. Από την άλλη πλευρά, το περιεχόμενο και το εύρος των ομηρικών επών μπορούν να μεταδώσουν σημαντικά περισσότερα στις διανοητικά νεότερες ομάδες, διασκεδάζοντας και απευθυνόμενα στο συναίσθημα, ακόμη και όταν εμπλέκουν τη λογική σκέψη.

7. ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΥΘΟΓΡΑΦΟΥ

Από την προηγούμενη παρουσίαση έχει ήδη γίνει φανερό ότι υπάρχει ένα δομημένο σχέδιο για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων και υπάρχει μέθοδος με την οποία ο μυθογράφος τους μεταδίδει στο κοινό του. Στην εικόνα 8 παρουσιάζεται ολόκληρο το σχέδιο δράσης που διέπει τα γραπτά του Ομήρου. Σε σχέση με τον Πλάτωνα, ο οποίος δεν χρησιμοποιεί ως φαίνεται μέχρι στιγμής, εμφανείς ποιητικές ή λυρικές πτυχές στα γραπτά του, πτυχές οι οποίες με τη μουσικότητά τους ή όταν συνοδεύονται από τα μουσικά όργανα διευκολύνουν την απομνημόνευση του περιεχομένου και τη διατήρηση της σωστής ορθογραφίας, η άλλη διαφορά σε σχέση με τον Όμηρο, είναι ότι το "κοινό" του δεν περιλαμβάνει τις κατηγορίες των ¨παιδιών¨ και των ¨εφήβων¨, ενώ διατηρεί τις κατηγορίες "θέματα" και "ερεθίσματα".
Όσον αφορά την ποίηση του Ομήρου, είναι γνωστοί οι κανόνες του δακτυλικού εξαμέτρου που χρησιμοποιεί μακριές και βραχείες συλλαβές. Οι κανόνες αυτοί αναγνωρίστηκαν εύκολα μέσα από τις συνεχείς επαναλήψεις τους σε 27.803 στίχους της Οδύσσειας και της Ιλιάδας. Είναι πλέον φανερό ότι εκτός από τη μουσικότητα και το ρυθμό που επιτρέπει την ενορχήστρωση με ποικίλες μουσικές προσαρμογές, αποτελεί και ένα έξυπνο "λουκέτο ασφαλείας" στην ελληνική γλώσσα, προκειμένου να μην χαθεί η ορθογραφία της στο πέρασμα των αιώνων.

Σχήμα 8. Δομή ενός αληθινού μύθου, όπως είναι η Οδύσσεια. Οι τρεις "σημαίες" που σημειώνονται με κόκκινο χρώμα, δεν ισχύουν για τα γραπτά του Πλάτωνα, επειδή απευθύνεται αποκλειστικά στις δύο τελευταίες κατηγορίες κοινού.

8. ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΠΟΥ ΑΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΕΙ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΣΕ ΕΝΑΝ ΜΥΘΟ.

Για να εξετάσει κανείς έναν μύθο, όπως απεικονίζεται στο σχήμα 3 (επίσης στα αριστερά στο σχήμα 9), ώστε να εντοπίσει όσο το δυνατόν περισσότερα ψεύδη και να ορίσει και να κατηγοριοποιήσει αμφίβολες αλήθειες ως Αληθείς ή Ψευδείς, πρέπει να προχωρήσει σύμφωνα με τη διάταξη του διαγράμματος του σχήματος 9.

9. ΑΛΓΕΒΡΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΨΕΥΔΟΥΣ.

Η κύρια πρόκληση στην ορθολογική ανάλυση των μύθων είναι η ταυτόχρονη ύπαρξη αληθινών και ψευδών αναφορών και η δυσκολία εντοπισμού και διαχωρισμού τους. Προκειμένου να απεικονιστούν αυτές οι δύο καταστάσεις, έπρεπε να βρεθούν τα κατάλληλα σύμβολα και σχέσεις. Λόγω της απλής δυαδικότητάς τους, μια δυαδική μαθηματική μορφή θα αρκούσε για να περιγράψει και να εκφράσει τη λογική ορισμένων φράσεων ή προτάσεων. Το αποτέλεσμα θα ήταν μια αλγεβρική έκφραση όπου η "Αλήθεια" αντιστοιχεί στο 1 (ένα) και το "Λάθος" στο 0 (μηδέν).

Εικόνα 9. Για να αναλυθεί ένας μύθος (όπως στα αριστερά του σχήματος), ώστε να προκύψει ίσως το αποτέλεσμα όπως στα δεξιά, όπου έχουν εντοπιστεί ή ελαχιστοποιηθεί τα Ψεύδη, πρέπει να προχωρήσει κανείς σύμφωνα με την παραπάνω διαδικασία και να αναζητήσει τις επαναλήψεις που παρέχει ο συγγραφέας ως επιβεβαίωση της αληθοφάνειας της αρχικής δήλωσης. Κατά συνέπεια, θα αναδειχθεί η αλήθεια, ενώ η μισή αλήθεια και το ψευδές θα αποσιωπηθούν. Επαναλήψεις λέξεων ή φράσεων ή σημασιών: Διευκρινίσεις = Επιβεβαιώσεις = Επαναβεβαιώσεις = Αξιολόγηση. Ο Πλάτων επιβεβαιώνει μια δήλωση 50% ως Αληθινή με μια απλή επανάληψη παρόμοιας σημασίας. Ο Όμηρος κάνει διαβαθμισμένες (50%, 75% κ.λπ.) επιβεβαιώσεις με αντίστοιχο αριθμό επαναλήψεων πανομοιότυπων φράσεων. ο Πλάτων επαναλαμβάνει έννοιες, ο Όμηρος κυρίως επαναλαμβάνει φράσεις!

Μια άλγεβρα που ταιριάζει απόλυτα με το αντικείμενο, τα κριτήρια και την εφαρμοζόμενη μεθοδολογία, είναι η άλγεβρα του Boole με τη χρήση Πινάκων Αλήθειας και Λογικών Πυλών. (εικόνα 10).
Αυτή η άλγεβρα δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιοδήποτε κείμενο, αφήγηση ή ποίημα που δεν ακολουθεί την έξυπνη και συστηματική μέθοδο δόμησης ενός μύθου. Ειδικά τα ομηρικά έπη, με τον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένα, προσφέρονται για "αυτόματες" -ως ένα βαθμό- αναλύσεις της αλήθειας μέσω ενός απλού προγράμματος υπολογιστή, αφού συνήθως περιέχουν τις ίδιες λέξεις και φράσεις με τις οποίες εκφράζεται ένα νόημα. Οι λέξεις αυτές μπορούν εύκολα να εντοπιστούν από ένα απλό πρόγραμμα λογισμικού. Η δουλειά μπορεί βέβαια να γίνει και χωρίς λογισμικό, αλλά είναι εξαιρετικά δύσκολο να εξεταστούν 27.803 γραμμές για τέτοια στοιχεία. Τελικά, ο άνθρωπος είναι αυτός που θα καθορίσει ποιο είναι το νόημα που εκφράζεται από αυτές τις λέξεις ή φράσεις, αφού η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι σε θέση, προ το παρόν, να το κάνει [i].

Εικόνα 10. Οι περιπτώσεις "Αλήθεια ΚΑΙ Λάθος" και "Αλήθεια Ή Λάθος" μπορούν να επεξεργαστούν μέσω των Λογικών Πυλών AND και OR των Υπολογιστών και μέσω των σχετικών Πινάκων Αλήθειας που τις συνοδεύουν. Η πύλη NOT αντιπροσωπεύει απλώς την αντίστροφη λογική. Η πύλη Ή θα εφαρμοστεί στο βασικό ερώτημα αν κάτι είναι αληθές Ή ψευδές. Άλλωστε, αυτό είναι το πρώτο ερώτημα που τίθεται όταν εξετάζεται ένα νόημα αμφίβολης αληθοφάνειας. Η πύλη AND θα εφαρμόζεται σε κάθε επιβεβαίωση της αλήθειας. Στην πύλη AND, για παράδειγμα, και οι δύο είσοδοι πρέπει να έχουν 1 δηλαδή Αληθές. Οποιοσδήποτε άλλος συνδυασμός εισόδων θα προκύψει ως Ψευδής.

10. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ.

Αναμφίβολα, ο κύριος στόχος ενός μύθου είναι να διδάσκει. Αυτό είναι απόλυτα προφανές, διότι ακόμη και αν τα άτομα των ώριμων ομάδων δεν είναι σε θέση να αξιολογήσουν το εκπαιδευτικό περιεχόμενο που τους απευθύνει ο συγγραφέας, είναι ωστόσο σε θέση να διακρίνουν ότι υπάρχει πρόθεση για τους λιγότερο ώριμους. Οι Μύθοι του Πλάτωνα δεν μεταδίδουν μόνο φιλοσοφικές, ηθικές και κοινωνιολογικές διδασκαλίες αλλά και μαθήματα ιστορίας, γεωγραφίας, σύνθετους κανόνες προφορικής και γραπτής επικοινωνίας, ακόμη και πληροφορίες που δεν απευθύνονται στο ευρύ κοινό. Οι ομηρικοί μύθοι, εκτός από τα παραπάνω, διδάσκουν επίσης τη μουσικότητα και στοιχειώδη και σύνθετη γραμματική, ετυμολογία, κανόνες σύνταξης κάθε βαθμού δυσκολίας κ.λπ. Με άλλα λόγια, το να δηλώνουμε ότι η λειτουργία του μύθου είναι διδακτική σημαίνει ότι την εννοούμε με την ευρύτερη δυνατή έννοια. Κατά συνέπεια, λειτουργεί επίσης ως όχημα για την αξιόπιστη μεταφορά πραγμάτων που είναι άγνωστα ή δεν πρέπει να δημοσιοποιηθούν, λόγω του ότι ο συγγραφέας θεωρεί ότι οι πληροφορίες δεν είναι κατάλληλες για αποκάλυψη εκείνη τη στιγμή και συνεπώς είναι καλύτερο να καταγραφούν ως εσωτεριστικές ή κρυφές.

Εικόνα 11. Ενδεικτική εφαρμογή των τιμών "Σωστό" και "Λάθος" μέσω των λογικών πυλών του υπολογιστή και των αντίστοιχων πινάκων αλήθειας της Άλγεβρας Boole. Η λογική του ομηρικού μύθου μπορεί να συνεργαστεί με μια ρουτίνα λογισμικού, η οποία βρίσκει τις ίδιες λέξεις μέσα στα κείμενα και δίνει ως αποτέλεσμα μια λίστα "αληθινών λέξεων", αλλά η έννοια που επιβεβαιώνεται ως αληθής μπορεί να εντοπιστεί εύκολα από έναν άνθρωπο. Πίνακας 1: Σύμφωνα με την "αρχή της αξιοπιστίας" λαμβάνει κανείς πληροφορίες εμπιστευόμενος την πηγή. Το αν οι πληροφορίες αποδεικνύονται Αληθινές ή Ψευδείς, εξαρτάται από το αν θα δοθούν επιβεβαιώσεις της αλήθειας. Εάν δεν υπάρχουν τέτοιες, τότε η πληροφορία διαπιστώνεται ότι δεν είναι αληθινή. Πίνακας 2: Ακόμα και αν υπάρχουν αρχικά σοβαρές αμφιβολίες για την αλήθεια της πληροφορίας, αν εμφανιστούν επιβεβαιώσεις της αλήθειας, μπορεί κάλλιστα η πληροφορία να αποδειχθεί Αληθινή ή να περιέχει αλήθεια. Η περίπτωση του ανθρωποφάγου Κύκλωπα δεν αποτελεί αλήθεια (δηλαδή είναι Ψευδής), αλλά η απώλεια ζωής (των συντρόφων του Οδυσσέα) μπορεί να είναι αληθινή.

11. ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΟΜΗΡΙΚΟΙ ΜΥΘΟΙ

Παρόλο που στο πρώτο μέρος της Μεθοδολογίας στη Μυθολογία δόθηκαν στοιχεία ότι ο Πλάτων "συνδέει" τους μύθους της Ατλαντίδας και της Οδύσσειας, ακολουθεί ένα δεύτερο παράδειγμα με ισχυρή ένδειξη αυτής της σχέσης. Είναι προφανές ότι ο Πλάτων έχει προσαρμόσει την διδακτική τακτική του Ομήρου στη δική του ιδιοσυγκρασία. Ακόμα κι έτσι όμως, αφήνει αισθητά ίχνη λογικής που δεν μπορεί παρά να κάνουν τον αναγνώστη του να συνειδητοποιήσει τις αναφορές του, αφού, στα γραπτά του Τίμαιος και Κριτίας, δίνει αισθητές ενδείξεις σε αντιλήψεις που είναι άμεσα συγκρίσιμες με θέματα της Οδύσσειας αλλά και των ορφικών ποιημάτων, γιατί ακόμα και με αυτά υπάρχουν ευδιάκριτες εννοιολογικές διασταυρώσεις. Στο σχήμα 13 (11.1) παρουσιάζεται ένα παράδειγμα αναφοράς σε αναγνωρίσιμη σχέση με την Οδύσσεια.

Εικόνα 13. Είναι προφανές ότι ο Πλάτων "δείχνει" στον αναγνώστη του την Οδύσσεια του Ομήρου. Ο Ποσειδώνας ενώθηκε με την Κλειτώ στον Κριτία και με την Περίβοια στην Οδύσσεια. Και τα δύο γυναικεία ονόματα είναι χαρακτηριστικά της γυναικείας σωματικής διάπλασης. Επίσης, οι πατέρες αυτών των γυναικών είχαν πολύ παρόμοιες καταστάσεις και τέλος, ο Άτλας και ο Ναυσήθους ήταν οι πρώτοι βασιλείς του αντίστοιχου λαού τους. Είναι προφανές ότι ο Πλάτων "συσχετίζει" τον μύθο της Ατλαντίδας με αυτόν της Οδύσσειας. Ο Πλάτων 'σηματοδοτεί' στον αναγνώστη του να είναι σε εγρήγορση, υποκινώντας τον να μάθει ή καταλάβει το γιατί.

11.2. ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΑ ΟΡΦΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Ο Πλάτων "καθοδηγεί" τους αναγνώστες του στη λογική των ορφικών ποιημάτων. Σαφώς, ένας λόγος είναι να υποδείξει τη σχέση της λογικής στο μύθο της Ατλαντίδας όχι μόνο με την Οδύσσεια αλλά και με τα Ορφικά έπη. Ένα παράδειγμα παρατίθεται παρακάτω:

Ορφικά: (64.8-13) Ύμνος στο νόμο.
Αυτός ο γάρ μοῦνος ζώιων οἲακα κρατύνει
Ὁ ὀρθοτάταισι συνών, ἀδιάστροφος αἰεί, ..... γνώμαις ὀρθοτάταισι συνών, ἀδιάστροφος αἰεί.
Μετάφραση:Επειδή μόνο αυτό (ο νόμος) προστάζει το πηδάλιο των ζωντανών πραγμάτων, επειδή έχει ξεκάθαρες απόψεις, είναι αποφασιστικό...

Κριτίας 109.C.3-5.ἐκ πρύμνης ἀπευθύνοντες, οἷον οἴακι πειθοῖ ψυχῆς ἐφαπτόμενοι κατὰ τὴν αὐτῶν διάνοιαν, οὕτως ἄγοντες τὸ θνητὸν πᾶν ἐκυβέρνων.

Μετάφραση: ...όπως κυβερνάμε ένα πλοίο με το πηδάλιο από την πρύμνη, έτσι ομοίως με την πειθώ επηρεάζοντας την ψυχή σύμφωνα με τη διάθεσή τους, κυβερνούσαν όλο το γένος των θνητών.

11.3. ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟΝ ΗΡΟΔΟΤΟ

Το πιο ενδεικτικό παράδειγμα αναφοράς του Πλάτωνα στον Ηρόδοτο είναι η περιγραφή του μήκους της Ατλαντίδας, το οποίο ο Πλάτωνας αναφέρει ως μεγαλύτερο από αυτό της Ασίας και της Ευρώπης μαζί. Ο Ηρόδοτος, ο οποίος έζησε λίγο πριν και ήταν, για ένα διάστημα, σύγχρονος του Πλάτωνα, δεν το εξισώνει έτσι, αλλά αντίθετα γράφει ότι η Ευρώπη είναι τόσο μεγάλη όσο η Λιβύη και η Ασία μαζί. Βλέποντας ότι με μεγάλη ακρίβεια ο Ηρόδοτος δίνει τα ανατολικά και δυτικά όρια της Ευρώπης να απέχουν μεταξύ τους 4.300 χιλιόμετρα, η απλή επαγωγική λογική οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η Ατλαντίδα πρέπει να είναι μεγαλύτερη.

Τίμαιος 25.ε.6 - 7.
... ἠ δε νῆσος ἂμα Λιβύης ἢν.
και Ἀσίας μείζων,
Μετάφραση:
...ενώ το νησί ήταν μεγαλύτερο από τη Λιβύη και την Ασία.
Μήκος του νησιού - Ήπειρος της Ατλαντίδας (μεγαλύτερη από) > Μήκος της Λιβύης + Μήκος της Ασίας=
=1.600 + 2.700 = 4.300 χιλιόμετρα
Ηρόδοτος 4.36, 37, 39, 40,
Αναφέρει σε διάφορες αναφορές ότι η:Μήκος της Ευρώπης = Μήκος της Λιβύης + Μήκος της Ασίας = 1.600 + 2.700 = 4.300 χλμ.
Αφού έγινε κατανοητή η λογική του μύθου της Ατλαντίδας και αφού εξήχθησαν όλα τα γεωμετρικά σχήματα, το μήκος της ηπείρου της Ατλαντίδας βρέθηκε να είναι 5.400 χιλιόμετρα.

2. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η Μεθοδολογία της Μυθολογίας που προέκυψε από τη διερεύνηση της λογικής που διέπει τη συγγραφή των μύθων αποδείχθηκε ότι αποτελεί ιδανικό τρόπο ανάλυσης των μύθων, είτε πρόκειται για τους μύθους του Πλάτωνα είτε για τους μύθους του Ομήρου. Οι μύθοι που δεν υπακούουν στους κυβερνητικούς νόμους και τα αξιώματά τους ή γενικά στερούνται μιας καθορισμένης δομής στη γραφή τους ή στη Λογική τους, αποδεικνύεται ότι είναι παραμύθια ή φανταστικά ψεύδη ή παραμύθια[i] που ίσως στερούνται βαθύτερης διδακτικής αξίας ή δεδομένων που κρύβονται έξυπνα για να μεταδοθούν στους καλά γνωρίζοντες, όπως συναντάται στους πλατωνικούς και ομηρικούς μύθους και οι οποίοι χαρακτηρίζονται έτσι ως Αληθινοί (αληθινοί) μύθοι.
Η έρευνα έχει κάνει βήματα. Η παρούσα συνοπτική εισαγωγή που παρουσιάζεται σε δύο μέρη, μπορεί δικαίως να θεωρηθεί ως η αρχή. Πολλές νέες πληροφορίες έχουν προκύψει, ενώ μια σειρά από ερωτήματα που έθεσαν πολλοί ερευνητές και μελετητές, παλαιότεροι και σημερινοί, σχετικά με ασυμβίβαστα μέχρι πρότινος ζητήματα στις αναφορές του Πλάτωνα ή του Ομήρου, έχουν απαντηθεί, ενώ έχουν τεθεί εντελώς νέα ζητήματα και ερωτήματα.
Ένα από τα πολλά σημαντικά αποτελέσματα είναι η ευκολία με την οποία από τις μικρές αλλά σημαντικές διακρίσεις των αξιωμάτων στα διάφορα γραπτά, από τα αρχαιότερα μέχρι τον Πλάτωνα, μπορεί να ανιχνευθεί η εξέλιξη της Μεθοδολογίας, ενώ ταυτόχρονα παρέχει πληροφορίες για την ταυτότητα των συγγραφέων.

Ένα άλλο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό των αληθινών μύθων είναι ότι μέσω της υπερβολής ή της μεταφοράς ή της αλληγορίας ή ακόμη και μέσω ενός απλού και ξεκάθαρου κειμένου, μερικές φορές αποκαλύπτεται ένα μέχρι τώρα εντελώς άγνωστο κρυφό ανέκδοτο ή μια πληροφορία για την οποία δεν υπάρχει καμία προφανής λέξη ή φράση στο κείμενο που να προδίδει την παρουσία της, ενώ η πληροφορία αυτή είναι συνήθως μεγάλης πολιτικής, κοινωνικής ή στρατηγικής σημασίας. Για παράδειγμα, αποκαλύπτονται η τοποθεσία και τα χαρακτηριστικά ανεξερεύνητων περιοχών καθώς και ορισμένα γεωλογικά ή άλλα φυσικά φαινόμενα που εξηγούνται ως ενέργειες θεών. Αυτή η τελευταία "μεταμφίεση" είναι παρατηρήσιμη ως τέτοια, διότι, τουλάχιστον όσον αφορά τον Πλάτωνα και τον Όμηρο, φαίνεται από την ανάλυση των βαθύτερων νοημάτων των μύθων τους ότι δεν πίστευαν σε θεούς, σίγουρα όχι σε αυτούς που συμβατικά πίστευαν οι "ενήλικες" συμπολίτες τους.

Γιώργος Σαραντίτης.