Η Λιβύη είναι μια μεγάλη χώρα με μεγάλες εκτάσεις ερήμου. Η βόρεια ακτή της βρέχεται από τη Μεσόγειο Θάλασσα. Όπως και να έχει, πριν από 2.400 χρόνια, ο Ηρόδοτος την περιηγήθηκε και έκανε σημειώσεις που έχουν διασωθεί. Αναφέρθηκε στη Λιβύη ως μια ...μεγάλη χερσόνησο! Ιστορικά δεν είχαμε τέτοια αναφορά εκτός εάν αγνοούμε κάποιον άλλο ιστορικό της εποχής. Ο Ηρόδοτος είχε πραγματοποιήσει ένα μεγάλο ταξίδι νότια της Λιβύης σε όλο το μήκος της και τελικώς έφθασε πριν τους Άτλαντες όπως αναφέρει.
Προέκυψε ως Χερσόνησος μετά από μία ακόμη μεταφραστική διόρθωση, και είναι εύρημα επίσης τεράστιας σημασίας!
Δυστυχώς, μέχρι σήμερα, πολλοί δεν έχουν δώσει τη δέουσα σημασία σε πολλές αναφορές του.Σε μάλλον μερικές από τις μεταφράσεις του, από ανακρίβεια των μεταφραστών, η φράση "διφάσιος ακτή" έχει αντικατασταθεί από την λέξη"ακτή" ή "παραλία", επειδή παρέβλεψαν το γεγονός ότι ο Ηρόδοτος ονόμαζε συστηματικά μια γη η οποία προσομοιάζει με μεγάλη χερσόνησο ως "διφάσιο ακτή" (διφάσιος δλδ. έχουσα δύο πλευρές + ακτή), ενώ μια μικρή θα την ονόμαζε χερσόνησο ή χερόνησο (χέρων+νήσος = στεριά+νήσος). Όπως εξηγείται αλλού (MOM1), ένα νησί ήταν μια χερσαία μάζα που έδινε την εντύπωση μιας πάπιας (Νήσσα) που επέπλεε στο νερό, ενώ μια χερσόνησος ή χερόνησος ήταν επίσης ως τέτοια, αλλά σε κάποιο σημείο έπρεπε να συνδέεται με την ηπειρωτική χώρα.
Από τους ρωμαϊκούς χρόνους και μετά, η Λιβύη θεωρούνταν συνήθως όλη η γη από την Αίγυπτο μέχρι τον Ατλαντικό Ωκεανό. Νωρίτερα, ωστόσο, αυτό δεν ίσχυε καθόλου, όπως τεκμηριώνεται από τους μεγάλους περιηγητές και ιστορικούς των προρωμαϊκών χρόνων, δηλαδή τους αρχαίους Έλληνες λόγιους-επιστήμονες.
Η αρχική αιτία για να χάσει η Λιβύη τη θέση της ως χερσόνησος, ήταν οι κλιματικές αλλαγές της Ολόκαινης Εποχής, οι οποίες άρχισαν γύρω στο 10.400 π.Χ. και συνεχίζονται ακόμη, με τη σταθερή αύξηση της θερμοκρασίας να επιφέρει διάφορες και σημαντικές θαλάσσιες, γεωμορφολογικές και άλλες αλλαγές.
Εικόνα 1. Η Ασία σήμερα, στα δεξιά και πάνω από την κόκκινη γραμμή, με την Ευρώπη στα αριστερά.
Εικόνα 2. Χάρτης της Γης σύμφωνα με τον Πτολεμαίο (έκδοση της Βασιλείας του 1545)
Εικόνα 3. Η Ασία, σύμφωνα με τον Στράβωνα, βρισκόταν ανάμεσα στις κόκκινες γραμμές. Δεν υπήρχε γνώση των δυτικών/ανατολικών συνόρων. Η έννοια της "Μεγάλης Λιβύης" καθιερώθηκε από την εποχή του Στράβωνα.
Εικόνα 4. Πηγαίνοντας πίσω στο χρόνο (~450 χρόνια από τον Στράβωνα), ο Ηρόδοτος ορίζει με ακρίβεια τα σύνορα της Ασίας της εποχής του (μεταξύ των κάτω κόκκινων γραμμών).
Εικόνα 5. Ο Ηρόδοτος συνεχίζει να οριοθετεί τα μήκη της Ευρώπης, της Λιβύης και της Ασίας. Εξισώνει το μήκος της Ευρώπης με αυτό των άλλων δύο μαζί (κίτρινες γραμμές). Αυτό είναι το ίδιο σκεπτικό που εφαρμόζει ο Πλάτωνας στον Τίμαιο, όπου δίνει το μήκος της Ατλαντίδας μεγαλύτερο από αυτό της Ασίας και της Λιβύης μαζί, δηλαδή μεγαλύτερο από την Ευρώπη εκείνης της εποχής, η οποία έχει παραμείνει σχετικά αμετάβλητη μέχρι σήμερα! Έτσι προέκυψε το στέρεο συμπέρασμα ότι η Λιβύη έφτανε μόνο μέχρι τη θάλασσα στον κόλπο της μικρής Σύρτης. Αυτό δείχνει ακόμη ότι ακριβώς εκεί, στην μικρή Σύρτη, ήταν το σημείο όπου βρίσκονταν ανέκαθεν οι Στήλες του Ηρακλέους. Αυτό το προσωπικό ταξίδι του Ηροδότου δεν αφήνει καμία αμφισβήτηση ως προς τις αποστάσεις, αφού η χερσαία διαδρομή μέχρι το Γιβραλτάρ είναι τόσο μεγάλη και τόσο δύσκολη λόγω του ανώμαλου εδάφους και των βουνών του Ατλαντικού, ώστε είναι αδύνατο να διανύσει κανείς την ίδια (αναφερόμενη) απόσταση στο χρονικό διάστημα που θα χρειαζόταν αν ταξίδευε μέσω της ερήμου. Επομένως, το μήκος της Ευρώπης, της Ασίας και της Λιβύης προσδιορίζεται ταυτόχρονα, όπως και η θέση των Στηλών του Ηρακλέους, οι οποίες επικυρώνονται από εντελώς διαφορετικές μαρτυρίες ότι όντως βρίσκονται στον όρμο της Μικρής Σύρτης.
Εικόνα 6. Ο Στράβων ορίζει τα όρια της Λιβύης ως ένα ορθογώνιο τρίγωνο του οποίου το ύψος είναι το μήκος της Λιβύης. Είναι ο πρώτος που ορίζει ότι η Λιβύη εκτείνεται μέχρι το Γιβραλτάρ για κάποιους λόγους. Έκτοτε, αυτά θεωρούνται τα "ευρωπαϊκά" όρια της Λιβύης, θεωρώντας λανθασμένα ότι έφθανε μέχρι τον Ατλαντικό Ωκεανό. Πολύ πριν από τον Στράβωνα, ο Όμηρος ήταν ο πρώτος που αναφέρθηκε στους Δυτικούς Αιθίοπες. Όρισε ότι η γη τους βρισκόταν στη γαλάζια περιοχή δυτικά του τριγώνου του Στράβωνα, στη σημερινή Δυτική Αφρική. Στο βιβλίο "Η Αποκάλυψη* ενός μύθου", παρουσιάζονται λεπτομερείς αναφορές και αναλύσεις των αρχαίων κειμένων πολλών αρχαίων φιλοσόφων και συγγραφέων.
Εικόνα 7. Το ταξίδι των Σαμίων (νησιώτες της Σάμου, Αιγαίο Πέλαγος), όπως περιγράφεται από τον Ηρόδοτο, δεν μπορεί να εξηγηθεί λογικά από τους σύγχρονους σχολιαστές με τις Στήλες να θεωρούνται στην ωκεάνια πλευρά της σημερινής Ισπανίας. Η περιγραφή του είναι, όπως πάντα, συνοπτική, γεγονός που καθιστά αδύνατο (ναυτικά) οι Σάμιοι να έχουν κάνει τη διαδρομή που τους αποδίδεται, δηλαδή μέχρι το νησί Γαδίρ στη ΝΔ Ισπανία. Ειδικά αν λάβουμε υπόψη μας την κατεύθυνση των ανέμων που δίνει ο Ηρόδοτος και την μικρή ταχύτητα των τότε καραβιών.
Εικόνα 8. Αυτό το ταξίδι του Ηροδότου έχει ήδη επαληθευτεί ιστορικά (και αρχαιολογικά έως κάποιο σημείο). Οι αρχαιολόγοι δεν είχαν ενδεχόμενα στο μυαλό τους το ταξίδι του Ηροδότου στη Λιβύη) για 5 από τους 6 σταθμούς του στο εσωτερικό της Λιβύης. Ο πέμπτος σταθμός στο χάρτη (#27), που βρίσκεται στους λαούς των Γαραμαντών, επαληθεύτηκε από σχετικά πρόσφατες αρχαιολογικές ανασκαφές. Σε αυτή την περίπτωση, μετά από αυτό, μία από τις δύο εναλλακτικές διαδρομές (δύο σημεία #29 ... και τα δύο στην Νότιο-Δυτική άκρη) πριν συναντήσει τους Ατλάντες όπως γράφει, είναι σωστή, με μικρές αποκλίσεις και με πιθανότερη τη πιό νότια. Η απόκλιση της προτεινόμενης διαδρομής από εκείνη που δήλωσαν οι αρχαιολόγοι ήταν περίπου 60-80 χλμ. Ο χάρτης δείχνει τα υδάτινα σώματα κατά μήκος των βουνών του Άτλαντα που ορίζουν την Ατλαντίδα ως νησί. Επίσης, φαίνεται η υποθετική ροή του νερού από τη λίμνη Siwa (πάνω δεξιά), όπως πιθανώς ενώνεται με τη λίμνη Τσαντ, συνεχίζει να ενώνεται με τον ποταμό Νίγηρα και φτάνει στην Ατλαντίδα (μπορείτε να τη δείτε στον επόμενο χάρτη). Στη συνέχεια, ένας ποταμός στρέφεται βόρεια και εκβάλλει στη Μεσόγειο, και κυρίως ένας άλλος ποταμός εκβάλει στην νότια έξοδο. Με αυτόν τον τρόπο, η Λιβύη απεικονίζεται πραγματικά ως διφάσιος ακτή, όπως δηλώνει ο Ηρόδοτος, παρόλο που έχει προεξοφληθεί ως τέτοια, είτε λόγω λανθασμένης μετάφρασης είτε λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος ή απρόσεκτης παρατήρησης ή δεν έχει δοθεί σημασία. Έτσι, είναι μια χερσαία μάζα που περιβάλλεται από κάθε είδους ύδατα (όπως στην περίπτωση του νησιού) και έχει μόνο μια στενή σύνδεση με τη στεριά.
Εικόνα 9. Υποθετική απεικόνιση της Αφρικής εκείνης της εποχής, με τη Λιβύη να απεικονίζεται ως χερσόνησος, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος. Η μόνη χερσαία πρόσβαση είναι μια μικρή λωρίδα γης μεταξύ της λίμνης Siwa και της Μεσογείου (πάνω δεξιά), πλάτους περίπου 60-80 χλμ. Σήμερα, καταγράφονται η λίμνη Siwa και οι ποταμοί που την τροφοδοτούν, η λίμνη Τσαντ, η οποία έχει μειωθεί σημαντικά σε μέγεθος ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες και το ποτάμιο δίκτυο που την τροφοδοτεί, η ποτάμια περιοχή του Νίγηρα που εκτείνεται μέχρι την "Ατλαντίδα" στις περιοχές P1, καθώς και ένα πλήθος Chotts, δηλαδή εποχιακών λιμνών που καλύπτουν την περιοχή P, η οποία, όταν το νερό κάλυπτε κάποτε ολόκληρη αυτή την περιοχή, πρέπει να είχε το μέγεθος του Αιγαίου Πελάγους. Προκειμένου να αποδειχθεί πειστικά αυτή η αδιάλειπτη υδάτινη μάζα γύρω από τη Λιβύη εκείνη την εποχή, πρέπει να διεξαχθούν σύγχρονες έρευνες. Κάποιες τέτοιες, που ξεκίνησαν για διαφορετικούς λόγους, πραγματοποιήθηκαν σε περιοχές στα ανατολικά της απεικόνισης και αποκάλυψαν πολλά αποξηραμένα ποτάμια και λίμνες που περιείχαν απολιθώματα ψαριών, κροκοδείλων και υδρόβιων οργανισμών ηλικίας 10.000 ετών που συνεχίζουν να επιβιώνουν σήμερα στον Νείλο. Αποξηραμένες λίμνες και ποτάμια που χρονολογούνται γύρω στα 10.000 χρόνια έχουν εντοπιστεί επίσης στα κεντρικά και δυτικά τμήματα της Αφρικής. Φαίνεται λοιπόν ότι όλες αυτές οι άγονες σήμερα περιοχές είχαν κάποτε ένα πλούσιο υδάτινο παρελθόν και ένα πολύ διαφορετικό περιβάλλον τότε, στην αρχή της Ολόκαινης Εποχής. Αυτά και άλλα ευρήματα που βγαίνουν στην επιφάνεια κάθε τόσο τα τελευταία χρόνια, ενισχύουν τον ισχυρισμό του Ηροδότου. Θεωρείται πλέον σχεδόν βέβαιο ότι στο μέλλον θα εντοπιστούν όλα εκείνα τα περασμένα υδατορέματα, ποτάμια και λίμνες που κάποτε περιέβαλλαν, οριοθετούσαν και έδιναν σοβαρό λόγο για τον χαρακτηρισμό της Λιβύης ως χερσονήσου.
Εικόνα 10. Αυτός ο Αμερικάνικος χάρτης απεικονίζει την περιοχή μεταξύ Λιβύης και Τυνησίας. Εκείνη την εποχή (1940) απεικονίζεται πολύ περισσότερο νερό απ' ό,τι σήμερα, αν και, ακόμη και τώρα το χειμώνα με λίγες βροχοπτώσεις, χρησιμοποιούνται βάρκες για να μετακινηθούν, οι οποίες το καλοκαίρι στηρίζονται στην άμμο... Υποθετικά υποδεικνύεται, έστω και μετά από χρονολογική έρευνα, το ιστορικά "εξαφανισμένο" ακρωτήριο Σολόες καθώς και η πιθανή τοποθεσία των Στύλων του Ηρακλή, οι οποίοι είναι πλέον ιστορικά αποδεδειγμένο ότι βρίσκονταν σίγουρα σε αυτή την περιοχή του Κόλπου της Σύρτης. Η απόσταση από τον όρμο του κόλπου μέχρι την αρχή του νησιού-ηπείρου της Ατλαντίδας, είναι περίπου όπως είχε οριστεί από τον Έφορο, δηλαδή, ίση με ένα ταξίδι δυτικά 4-5 ημερών, κάτι που, ούτως ή άλλως, δεν μπόρεσε ποτέ να επιβεβαιωθεί στο Γιβραλτάρ.
Εικόνα 11. Μια εικόνα, χίλιες λέξεις. Αεροφωτογραφίες της ακόμα υπέροχης λίμνης Τσαντ, φωτογραφημένες πριν τεσσεράμισι δεκαετίες. Η λεκάνη της ήταν κάποτε 11 φορές μεγαλύτερη από το αρχιπέλαγος του Αιγαίου. Το μέγεθός της έχει μειωθεί κατά 95% μέσα σε μόλις 45 χρόνια! Δείχνει με εντυπωσιακό τρόπο πόσο γρήγορα και σε τι βαθμό έχει αλλάξει το κλίμα της Γης. Το μέλλον της λίμνης είναι σκοτεινό. Μπορεί κανείς να φανταστεί τη χωρητικότητά της πριν από 10.000 χρόνια καθώς και τις διαστάσεις των ποταμών ή τους όγκους βροχής από τους μουσώνες που την τροφοδοτούσαν. Βρέθηκε εδώ Birkett, C., και I. Mason. 1995. Μια νέα παγκόσµια βάση δεδοµένων λιµνών για πρόγραµµα τηλεπισκόπησης που µελετά κλιµατικά ευαίσθητες µεγάλες λίµνες. Journal of Great Lakes Research, 21 (3) 307-318. Διεθνής Επιτροπή Περιβάλλοντος Λιμνών, Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών και Υπηρεσία Περιβάλλοντος, Κυβέρνηση της Ιαπωνίας. 1997. Παγκόσμια βάση δεδομένων για τις λίμνες.
Εικόνα 12. Η περιοχή WADI SORA (ΝΔ Αίγυπτος) είναι διάσημη για τις πολύχρωμες και εξαιρετικές σπηλαιογραφίες της που απεικονίζουν επίσης κολυμβητές που καταδύονται και σε διάφορες σχετικές στάσεις. Είναι ηλικίας περίπου 10.000 ετών. Σήμερα, πουθενά τριγύρω και σε μεγάλες αποστάσεις δεν υπάρχει ίχνος νερού, παρά μόνο φαινομενικά ατελείωτη έρημος.
Συμπέρασμα.
Κοιτάζοντας μόνο τα σημερινά υπάρχοντα υδάτινα σώματα, φαίνεται ότι υπάρχει αρκετό νερό γύρω από τη Λιβύη για να προσεγγίσει κάπως την έννοια της "χερσονήσου". Σε ορισμένες ευρείες περιοχές, δεν υπάρχουν επί του παρόντος στοιχεία για ποτάμια ή λίμνες, μεγάλες ή μικρές, που να μπορούν να προστεθούν στον χάρτη της "χερσονήσου". Σε κάθε περίπτωση, προς το παρόν, η προσωρινή αλλά ατεκμηρίωτη έρευνα δείχνει ότι πιθανότατα, και σε αυτή την περίπτωση, ο Ηρόδοτος, όπως πάντα, θα αποδειχθεί αληθινός.
Greek 
English